«آیا یک بمب ساعتی در ذهن من است؟» این سؤالی است که آندریاس لوته، دروازه‌بان اونیون برلین، از خود می‌پرسد اما او بی‌تردید در این پرسش تنها نیست. این دروازه‌بان 34ساله می‌گوید: «مطالعات علمی نشان داده که اگر ضربات زیادی به سر وارد شود، چه به دلیل ضربه به توپ با سر و چه به خاطر سر به سر شدن بازیکنان، احتمال زوال عقل افزایش می‌یابد. من را تنها نگذارید! من تمام عمرم را به فوتبال گذرانده‌ام و چه کسی می‌تواند به من اطمینان بدهد که 30، 40 سال بعد، مشکلی برایم پیش نمی‌آید؟»

امسال دو بار ضربات محکمی به سر لوته خورد. یک بار او دچار ضربه مغزی شد و از زمین خارجش کردند. دفعه بعد هم بعد از هشت دقیقه توقف، او به بازی ادامه داد.

هنوز در آلمان بحث زیادی درباره احتمال زوال عقل در فوتبالیست‌ها نمی‌شود، هرچند که برخی اسطوره‌های آلمان دچار این مشکل شده‌اند؛ گرد مولر که امسال در 75 سالگی درگذشت، هورست- دیتر هوتگس که قهرمان جام جهانی 1974 بود و در 78سالگی حالش خوب نیست و هلموت هالر که اولین گل فینال جام جهانی 1966 را در ویمبلی مقابل انگلیس زد و در سال 2012 درگذشت.

پنج بازیکن از آن تیم انگلیس هم دچار زوال عقل شدند و چهار نفر هم درگذشته‌اند. شاید به همین دلیل است که انگلیسی‌ها نقشی پیشرو در «سلامت مغز» فوتبالیست‌ها دارند. اتحادیه فوتبال انگلیس، لیگ برتر و اتحادیه بازیکنان، برنامه‌ای ترتیب داده‌اند که روی سه موضوع تمرکز دارد: پژوهش، آموزش و حمایت از فوتبالیست‌هایی که دچار مشکل مغزی شده‌اند.

 

 قسمت سخت کار تازه شروع شده

یک صندوق حمایتی هم برای این فوتبالیست‌ها تشکیل شده است. در بیانیه اخیر مؤسسه جف آستل آمده: «این به معنای آن نیست که کار تمام شده. بلکه قسمت سخت کار تازه شروع شده است. اشتباه نکنید؛ بحران زوال عقل روی همه در فوتبال اثر می‌گذارد.»

آستل زمانی در تیم وست برومویچ بازی می‌کرد و به قدرتش در نبردهای هوایی مشهور بود. او در سال 2002، پس از زوال عقل شدید، به دلیل CTE یا سندرم مشتزن، در 59سالگی درگذشت. تاکنون، تنها راه تشخیص CTE، تشریح جسد بوده است اما محققان دانشگاه بوستون توانسته‌اند با MRI، مشکل CTE را حتی در افراد زنده تشخیص دهند. این سیستم، CTE را در دیو واتسون تشخیص داده است. واتسون 75ساله کاپیتان سابق تیم انگلیس بود. خانواده او سال گذشته اعلام کردند که او به دلیل فوتبال حرفه‌ای، دچار آسیب جدی شده است.

ویلیام استوارت و تیم پژوهشگرانش در دانشگاه گلاسکو، دلیل مرگ بیش از 7500 فوتبالیست حرفه‌ای سابق در اسکاتلند را بررسی کردند. نتیجه این بود که مرگ به دلیل آلزایمر یا انواع دیگر زوال عقل در فوتبالیست‌ها، سه و نیم برابر افراد عادی است. سازمان‌های اجرایی در انگلیس اعلام کرده‌اند که برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها، سرمایه‌گذاری می‌کنند: ریسک ضربه سر چقدر است؟ آیا ریسک ضربه سر در فوتبال مدرن کمتر از گذشته شده است؟ چه عواملی احتمال زوال عقل را بالاتر می‌برد؟ چگونه می‌توان علائم بیماری را زودتر تشخیص داد و به درمان آن پرداخت؟ چرا آسیب‌های مغزی در زنان بیشتر از مردان است؟ اخیراً سو لوپز، اولین فوتبالیست زنی شد که علنی اعلام کرد دچار زوال عقل شده است. او که 76 سال دارد، گفت دلیل این موضوع ضربات سری بوده که در دوران بازی در انگلیس می‌زده.

در فوریه 2020 بود که اتحادیه فوتبال انگلیس اعلام کرد کودکان زیر 11 سال نباید ضربه سر بزنند و در تیم‌های زیر 18 سال، ضربات سر باید اولویت کمی داشته باشد. در جولای گذشته هم اتحادیه فوتبال انگلیس و سازمان لیگ برتر به تیم‌های بزرگسالان اعلام کردند که از شدت تمرینات ضربات سر بکاهند: «پیشنهاد می‌شود در یک هفته تمرینی، بیش از 10 ضربه سر محکم زده نشود.»

لوته می‌گوید: «نیاز به آگاهی بیشتری وجود دارد. به نظرم خیلی از بازیکنان نمی‌دانند ضربات سر چه تأثیری بر آینده‌شان می‌گذارد.» اما برای او یک خبر خوب و یک خبر بد هست. محققان اسکاتلندی به سرپرستی ویلیام استوارت دریافته‌اند که احتمال مرگ دروازه‌بان‌ها از زوال عقل، بیشتر از احتمال مرگ فوتبالیست‌ها به این دلیل نیست اما این ریسک در مدافعان پنج برابر است. خبر بد هم اینکه طول دوران بازی نقش مهمی دارد. هر فردی که بیش از 15 سال بازی کرده باشد، احتمال آسیب مغزی در او پنج برابر افراد معمولی است و حالا پانزده سال از زمانی می‌گذرد که لوته به تیم بزرگسالان بوخوم اضافه شد.