گزارش
آرمن ساروخانیان 
بازی شب گذشته پرتغال و بلژیک در یک هشتم نهایی یورو 2020 یک فینال زودرس محسوب می‌شد و جدال این دو مدعی جدی قهرمانی تمام نگاه‌ها را متوجه شهر سویل کرده بود.
حتی پیش از شروع تورنمنت کارشناسان معتقد بودند که پرتغال با حضور رونالدو، دیه‌گو ژوتا، برناردو سیلوا، برونو فرناندز و ... یکی از زهردارترین خطوط حمله تورنمنت را در اختیار دارد. به همین خاطر روزنامه اکیپ روز گذشته سراغ کارلوس کی‌روش و چند چهره مشهور دیگر فوتبال این کشور رفت تا از راز پرورش استعدادها پرده بردارد. نکاتی که کی‌روش و سایر مربیان پرتغالی به آن اشاره می‌کنند، ایده‌های خوبی می‌دهد که چطور می‌توان با برنامه بلندمدت پرورش بازیکن فوتبال یک کشور را متحول کرد و باشگاه‌ها را در مسیر درآمدزایی قرار داد.
***
چگونه کشوری که تعداد بازیکنان رسمی‌اش یک دهم فرانسه است، توانسته خط حمله بزرگترین باشگاه‌های دنیا را تغذیه کند؟ پائولو فوتره، مهاجم سابق تیم ملی پرتغال که در سال 1987 با پورتو قهرمان اروپا شد، با خنده می‌گوید: «صادقانه بگویم این برای من هم یک راز است. حس من این است هر سنگی را که برمی‌داریم، یک استعداد فوتبال زیر آن قرار دارد.»
پاسخ کی‌روش به این سؤال دقیق‌تر است. او تقریباً 30 سال قبل در حضور 127 هزار تماشاگر ورزشگاه لوز توانست با شکست دادن برزیل قهرمان زیر 20 ساله‌های جهان شود. مردی که در سال‌های 1989 و 1991 با زیر 20 ساله‌های پرتغال دو بار قهرمان جهان شد، می‌گوید: «معمولاً ساده‌تر است که تصور کنیم دستاوردها با یک راه حل جادویی به دست می‌آید. من هم ترجیح می‌دادم که به شما بگویم در «آلنتاژو» یک انبار بازیکن پیدا کرده‌ایم، انگار در این منطقه یک چاه نفت کشف شده باشد، ولی اینطور نیست. موج بازیکنان پرتغالی میوه یک کار بزرگ و ثمره پروژه‌ای است که از دهه 1980 شروع شد.»
معمار این پروژه خودش بوده و اشاره می‌کند که برای این کار از مربیانی مثل ژرژ بولونی، فرانسیسکو فیلیو، هنری میشل و آندره مرل الهام گرفته است. او به خاطر می‌آورد که این پروژه تمام ابعاد فوتبال از جمله زیرساخت‌های فوتبال پایه را هم در بر می‌گرفت: «ما این برنامه را شروع کردیم و بعد از پانزده، بیست سال باشگاه‌ها هم آن را باور کردند و پذیرفتند. حالا فدراسیون فوتبال پرتغال و باشگاه‌ها شانه به شانه یکدیگر فعالیت می‌کنند و لکوموتیوهای زیادی برای کشیدن این قطار وجود دارند. ولی این کار شبیه یک دوی ماراتن بوده است.» در همان سال 1991 هم قدرت تهاجمی نسل طلایی فوتبال پرتغال (فیگو، روی کاستا، ژائو پینتو) بود که چشم‌ها را خیره کرد. پرتغال بازیکنانی تهاجمی با ویژگی‌های منحصر به فرد تولید می‌کرد. آنها مهاجمان نوک نبودند، بلکه گوش‌های دریبل‌زن (فیگو)، هافبک‌های خلاق (روی کاستا) و مهاجمان چندکاره (ژائو پینتو) بودند. این ویژگی همچنان حفظ شده است.
کی‌روش می‌گوید: «ما همیشه روی خلاقیت و توانایی بردن دوئل‌های یک در برابر یک تأکید داشتیم. بازیکنان پرتغالی سبک ویژه‌ای دارند و ما آن را پرورش دادیم. ما این کار را بدون تقلید از سایر کشورها انجام دادیم و هویت خودمان را خلق کردیم.»
پرتغال در سال‌های اول این پروژه از نظر زیرساخت‌ها شرایط مناسبی نداشت. رونالدو در شروع کارش در تیم‌های پایه اسپورتینگ لیسبون در یکی از اتاق‌های ورزشگاه «ژوزه آلوالاده» اقامت داشت و تیم آنها برای تمرین به زمین‌های مختلفی در حومه لیسبون می‌رفت. در سال‌های دهه 2000 تمام باشگاه‌های پرتغالی حتی براگا و ویتوریو گیمارش مراکزی برای تیم‌های پایه ساختند.
سرمربی سابق تیم ملی ایران درباره روش پرورش بازیکنان تهاجمی در فوتبال پرتغال ادامه می‌دهد: «مدل تمرینات ما با هدف افزایش ظرفیت تکنیکی و تاکتیکی طراحی می‌شد، با این ایده که تکیه بر خلاقیت بازیکنان باشد. تمرینات به فوتبال بازیکنان ساختار می‌بخشد، ولی آزادی عمل را از آنها نمی‌گیرد. ما بازیکنان را به تصمیم گرفتن در جریان بازی تشویق می‌کنیم. این موضوع تازه‌ای نیست. ما پیش از این هم بازیکنانی مثل فوتره، چالانا و کنسیسائو داشتیم. موضوعی که تغییر کرده کیفیت تمرینات و تطبیق‌پذیری با بالاترین سطح فوتبال است.» در کیفیت بازیکنان پرتغالی، فوتبال خیابانی و البته فوتسال که خیلی پیشرفته است، تأثیر بسیار زیادی دارد.
در حال حاضر پیدا کردن و صیقل دادن بازیکنان جوان به چالشی برای باشگاه‌ها تبدیل شده است. در سال‌های اخیر تعداد زیادی از این استعدادها (فابیو سیلوا، ترینکائو، ...‌) حتی قبل از اینکه در لیگ پرتغال مدت زیادی بازی کنند به خارج منتقل شدند. فعلاً بازیکنان پرتغالی روی بورس هستند.
در باشگاه‌های پرتغالی پست‌های تهاجمی مثل سابق در اختیار بازیکنان خارجی، به‌ویژه برزیلی نیست. آلکساندر سانتوز، مربی سابق رده‌های پایه اسپورتینگ می‌گوید: «باشگاه‌ها متوجه شدند که با پرورش بازیکنان جوان خودشان می‌توانند به منابع مالی جدید دست پیدا کنند. در اسپورتینگ این یک سنت قدیمی محسوب می‌شد، ولی بنفیکا و پورتو هم در این مسیر قرار گرفته‌اند.»
صدور اجازه حضور تیم‌های دوم باشگاه‌ها در دسته دوم و همچنین راه‌اندازی لیگ امیدها (زیر 23 سال) فرصت بازی جدیدی برای بازیکنان جوان بوجود آورده است.
سانتوز ادامه می‌دهد: «در 12-10 سال گذشته تیم‌های پایه باشگاه‌های بزرگ تأکید زیادی روی خلاقیت دارند، چون اکثر زمان بازی حمله می‌کنند. در این مورد مورینیو تأثیر چشمگیری داشته. او تمرینات «تاکتیکی دوره‌ای» را باب کرد که روی خلاقیت و تصمیم‌گیری بازیکن تأکید زیادی دارد. در کشورهای دیگر اروپایی تمرینات خیلی روباتیزه است. یک دلیل دیگر تأکید روی خلاقیت هم این است که ما در خط حمله بازیکنان خیلی درشت و قلدری نداریم و باید روی سایر ویژگی‌ها کار کنیم.» البته رونالدو در این مورد یک استثنا است.


 

سرمقاله
فرشاد کاس‌نژاد   @Farshadcasnejad
داستان «پرسپولیس برانکو» در بحث‌های فوتبال ایران نمی‌خواهد تمام شود. هنوز هستند کسانی که موفقیت‌های تیم یحیی گل‌محمدی را به برانکو ایوانکوویچ نسبت می‌دهند و تیم یحیی را مستقل نمی‌پذیرند و دنباله روند برانکو معرفی‌اش می‌کنند. داستان چهارساله برانکو بخش مهمی از تاریخ باشگاه پرسپولیس است، با تمام جام‌ها و موفقیت‌ها و ماجراهایش. این اما باید بایگانی شود تا پرسپولیس با مربیان دیگر شناخته شود و معنای تازه بدهد. این معنای تازه و تغییرات، خود بخشی از لذت و هیجان است.
اتصال تمام موفقیت‌های بعدی پرسپولیس به «پرسپولیس برانکو» حتی منجر به توضیح حمید مطهری شده که در مصاحبه‌اش با ورزش ۳ می‌گوید: «از زمانی که گل‌محمدی با کادرشان آمده‌اند، چیزی حدود یک سال و نیم گذشته است و فرم فوتبال فعلی فرمی است که این کادر مورد علاقه‌اش است. این فرم فوتبال شناوری است که سعی شده با دیکته کردن تاکتیک‌های‌مان به تیم حریف انجام شود. بعد از تغییرات خیلی‌ها می‌گفتند موفقیت برای یک ماه یا دو ماه است و این تیم مال فلان شخص است اما شما ببینید ما در مسابقات آسیایی چند بازیکن‌مان را از دست دادیم؟ اصلاً تیم شد تیم جدید و ما ۷ یا ۸ یارمان را از دست دادیم که همگی بچه‌های خوب و توانمندی بودند. مثل بیرانوند، علیپور، ترابی، بشار رسن و دیگران. درباره بازیکنانی که جایگزین شدند هم خیلی‌ها از ما ایراد گرفتند اما در پازل تاکتیکی تیم‌مان قرار گرفتند و بهترین‌های تیم شدند. مثل عیسی آل‌کثیر و ... پس قاعدتاً تیم‌مان کاملاً هم نفرات و هم فرمش تغییر کرده و نمی‌تواند تیم گذشته باشد.» حمید مطهری بیش از هر مربی دیگری در پرسپولیس حق دارد در این‌باره اظهارنظر کند و چه کسی است که نداند او در ساخت پرسپولیس دو فصل اخیر چقدر نقش ایفا کرده است.
موفق‌ترین تیم‌ها در اوج دوران موفقیت با تغییر مربی می‌توانند با فروپاشی فنی مواجه شوند و اثری از آثار موفقیت‌شان باقی نخواهد ماند. یک مربی بد می‌تواند تمام ساختمان فنی مربی پیشین را یک شبه نابود کند. برای نابودی فرصت چندانی لازم نیست. در پرسپولیس اما گابریل کالدرون بعد از برانکو ایوانکوویچ بنای خودش را ساخت و خیلی زود هم به موفقیت رسید و حتی دور از ذهن نبود که در رقابتی جانانه با استقلال استراماچونی قهرمان فصل باشد. پرسپولیس اما مثل استقلال مربی خود را در پی بحران‌های مالی از دست داد و گل‌محمدی جانشین کالدرون شد. تغییر دوباره مربی در یک فصل کافی بود تا نشانی از موفقیت در پرسپولیس باقی نماند اما گل‌محمدی بهترین انتخاب ایرانی بعد از کالدرون بود و او نیز آمد و تیم خودش را ساخت. پرسپولیس برانکو به پرسپولیس کالدرون و بعد پرسپولیس گل‌محمدی تبدیل شد و این ذهنیت که آثار برانکو منجر به موفقیت مربیان بعدی شده یا همچنان پرسپولیس از ثمرات دوران برانکو بهره‌مند است، بیشتر به یک فانتزی شباهت دارد.
پرسپولیس برانکو وقتی کالدرون آمد به پایان رسید، پرونده‌اش بسته شد و یک تیم جدید با افکار جدید شکل گرفت. یحیی که دیگر هیچ اتصالی به آن تیم سابق نداشت و مسیر خودش را پی گرفت اما در این میان تنها یک نکته از بقایای تیم برانکو است و ارتباط فنی بین تیم‌های چند سال اخیر پرسپولیس برقرار نمی‌کند اما ثمره هر مربی برای مربی بعدی می‌تواند باشد. پرسپولیس برانکو روی دور پیروزی و موفقیت بود و این حتماً برای کالدرون یک میراث محسوب می‌شد و پرسپولیس کالدرون هم تیم تیغ‌دار و برنده‌ای بود که میراثی برای گل‌محمدی بود. این حتماً ارزشمند است و به تداوم موفقیت کمک کرده است اما در همین ‌باره نکته‌ای را فراموش نکنیم. روزی که کالدرون جانشین ایوانکوویچ شد، سخت‌ترین کار مربیگری در مقیاس فوتبال ایران را پذیرفت. پرسپولیس آنچنان موفقیت‌هایش را تکرار کرده بود که شاید کالدرون باید قهرمان آسیا می‌شد تا بتواند از مربی پیشین در مقبولیت سبقت بگیرد. کالدرون که فرصتی نداشت اما گل‌محمدی با رسیدن به فینال لیگ قهرمانان آسیا، صاحب این فرصت مقبولیت شد.
اعتبار و مقبولیت فنی این پرسپولیس و تمام نیک و بد آن متعلق به گل‌محمدی و تیم فنی او است. منصفانه نیست که موفقیت او را با اتصال به گذشته کمرنگ جلوه دهیم. این پرسپولیس گل‌محمدی است، بدون پیشوند و پسوند.

 

یادداشت
علی بابازاده     
حالا که سلطه یورو ۲۰۲۰ و کوپا آمه‌ریکا بر فوتبال باشگاهی سایه انداخته، اتفاقات لیگ‌های اروپایی به دست فراموشی سپرده شده و شاید تحلیل باختِ منچسترسیتی برابر چلسی آن ‌هم در فینال لیگ قهرمانان اروپا‌ دیگر ارزش‌ بالایی نداشته باشد؛ پپ برای نشان دادن برتری خود، سیتیزن‌ها را با ترکیبی به میدان مسابقه فرستاد که کمتر کسی پیش‌بینی‌اش را کرده بود و همین نبوغِ غیر‌منطقی، زمینه‌ساز شکست در فینال UCL شد. اکنون که تب فوتبال ملی بالا گرفته و یورو ۲۰۲۰ به مرحله یک‌هشتم نهایی رسیده، خبرهای نقل و انتقالاتی من‌سیتی بیشترین اخبار را در بین تیم‌های باشگاهی به خود اختصاص داده و تمامی جنب و جوش‌های مالکان اماراتی به واسطه عدم رضایت آنهاست. قهرمانی در لیگ جزیره افتخار بزرگی‌ است اما نه برای تیمی‌ که به فینال لیگ قهرمانان رسیده؛ سیتی ‌نبردِ دستیابی به افتخار مهم‌تر و بزرگتر را به چلسی واگذار کرد و برای جبران این شکست، راه دیگری جز «پول خرج کردن» ندارد؛ صحبت‌های سیتی و استون‌ویلا‌ برای جذب هافبک خلاق و ۲۵ ساله مدنظر پپ کماکان ادامه دارد و حضور تیم ملی انگلستان در جمع شانزده تیم برتر اروپا‌ نیز مانع توقفِ مذاکرات نشده! سیتیزن‌ها لطف کرده‌اند و هرگونه توافق نهایی و رسانه‌ای کردنش را به بعد از جام ملت‌های اروپا موکول کرده‌اند. اسکای می‌گوید باقی ماندن چهار سال دیگر از قراردادِ جک گریلیش با استون‌ویلا تأثیر بسزایی بر آینده او نخواهد گذاشت و انتقال صد میلیون پوندی به ورزشگاه اتحاد نهایی شده؛ گریلیش با این انتقال گران‌ترین فوتبالیست اهل بریتانیا شناخته می‌شود و جالب آنکه فعالیت سیتیزن‌ها در بازار نقل و انتقالات با جذب‌ احتمالی هری کین ادامه خواهد داشت. دنیل لوی پیشنهاد نخستین و ۱۰۰ میلیون پوندی سیتیزن‌ها را رد کرده و اولین شرط فروش مهاجم اسپرز را قیمتی بالغ بر ۱۵۰ میلیون پوند عنوان کرده؛ با این همه او به خوبی می‌داند که خداحافظی آخر فصل کین با هم‌تیمی‌ها و کادرفنی تاتنهام تمامی درهای حفظ هری در اسپرز را بسته نگه داشته!
سیتیزن‌ها عملاً اعتقادی به قوانین فیرپلی مالی ندارند ولی خیرهایی از فروش ریاض محرز و رحیم استرلینگ به گوش می‌رسد؛ استرلینگ از مهره‌های تأثیرگذار ساوت‌گیت در تیم ملی انگلیس به شمار می‌آید اما در منچسترسیتی فرصت چندانی برای بازی‌ کردن پیدا نمی‌کند و همین باعث شده تا در حین برگزاری جام ملت‌های اروپا نیز دست به انتقاد بزند: «موضوع احساس رضایت، خوشحال بودن و لذت بردن از فوتبال است و من تمامی این احساس را در تیم ملی دارم. طبیعی‌ است که اگر بازی نکنید، خوشحال نیستید و شرایط من در سیتی طی فصل اخیر بدین صورت بوده!»
سیتی اگر بتواند انتقال جک گریلیش به اتحاد را نهایی کند، رکورد گران‌ترین نقل و انتقال لیگ برتر را به دست خواهد آورد؛ سودآوری سیتیزن‌ها محدود به باشگاه خود نیست و حتی فروش جیدون سانچو توسط دورتموند، سود ۱۵ درصدی برای اَبَر‌ باشگاه متمول انگلیسی به دنبال خواهد داشت. در چنین شرایطی سؤال هواداران فوتبال این است که تکلیف دیگر باشگاه‌ها چه خواهد شد؟ آیا سیتی و پاری‌سن‌ژرمن اجازه خریدِ مهره جدید به آنها را خواهند داد؟
سلطه پول و نفت گسترش یافته و اینتر به زودی برای تراز مالی اشرف حکیمی را به PSG واگذار خواهد کرد. بارسلونا، میلان و آرسنال دلخوش به جذب بازیکنان آزاد هستند و رئال‌مادرید هم می‌تواند به اسطوره شدن خسوس وایخو و وینیسیوس جونیور دل ببندد!